Systems Thinking for Social Change : A Practical Guide - Chapter 7

Systems Thinking for Social Change : A Practical Guide

Chapter 7 : Facing Current Reality Building Understanding Through Systems Mapping

การใช้ วิธีการเล่าเรื่อง เพื่อที่จะทำให้เราเข้าใจ ปัญหา หรือ ระบบ ที่เราอยู่มากขึ้น

การที่เราจะเข้าใจ สถานการณ์ของปัญหาหรือระบบ ที่เราอยู่มากขึ้น เราสามารถทำได้โดยการ ทำ สาม อย่างต่อไปนี้

1.กำหนด บุคคล ที่เราจะไปหาข้อมูล (เช่น โดยการสัมภาษณ์ หรือ ไปหาข้อมูล ที่เกี่ยวข้องกับ คนๆนั้นที่ ได้มีการทำต่อ ระบบ ที่สนใจ)     แล้ว จึงทำการ  ออกแบบ คำถาม หรือ สิ่งที่ต้องการรู้ จาก คนเหล่านั้น  แล้วจึงไปทำการเก็บข้อมูล

2.หลังจาก ที่ ได้ทำการเก็บข้อมูลมาแล้ว จึง ทำการจัดกลุ่มของข้อมูลที่เก็บมา   ทำการหา จุดที่น่าสนใจ  และ ทำการกำหนดตัวแปร ออกมา

3.ทำการวิเคราะห์ปัญหา หรือระบบ ที่สนใจเบื้องต้น เพื่อที่จะดูว่า  ปัจจัย หรือ ตัวแปรในระบบ ที่มีอยู่นั้น มีความสัมพันธ์ ต่อกัน อย่างไร ในระยะเวลา ที่ผ่านมา จึงทำให้ เกิดปัญหา ที่เราสนใจเกิดขึ้น

การกำหนด บุคคล ที่ จะไปเก็บข้อมูล   คุณสมบัติของ คน ที่เราจะไปเก็บข้อมูลมา (สัมภาษณ์ หรือ คุยเพื่อหาข้อมูล)  ควรจะเป็นดังนี้

1.ผู้นำ ที่ มีความรับผิดชอบ ต่อ สภาวะความเป็นอยู่ของ สังคม หรือ กลุ่ม หรือ องค์กร ที่เรา สนใจ  ซึ่ง อาาจะเป็น ผู้นำทางความคิด ที่ มีฐานะทางสัมคมชัดเจน หรือ ไม่ชัดเจน ก็ได้    หรือ อาจจะเป็นตัวแทนจาก ภาครัฐหรือองค์กรท้องถิ่น  หรือ เป็นผู้นำในองค์กรเอกชน หรือ ภาคสังคม  อันนี้ขึ้นกับ ปัญหาและบริบทขององค์กร ที่ สนใจ

2.คนที่มี ความสามารถในการกำหนดนโยบาย หรือ ให้การสนับสนุนหลัก ที่ทำให้เกิด การเปลี่ยนแปลงในระบบ หรือ ปัญหา ที่สนใจได้

3.คนที่ มีหน้าที่หลัก ในการแก้ปัญหานั้นๆ

4.ผู้ที่ ได้รับผลจากการมีอยู่ของปัญหานั้นๆ และ จะได้รับผลโดยตรงจากการแก้ปัญหา

การกำหนด จำนวน ของ ผู้ที่ต้องการไปเก็บข้อมูล  

 เนื่องจาก เราต้องการแก้ปัญหา ที่มีความซับซ้อน ที่ ไม่สามารถใช้วิธี การวิจัย หรือ วิธีแก้ปัญหาทั่วไป ในการจัดการได้   เราจึง ต้องการทำการ สัมภาษณ์ เพื่อเก็บข้อมูลมากกว่า การให้ แบบสอบถาม ให้ ตอบกลับมา เพราะการสัมภาษณ์ จะทำให้ได้รับข้อมูลเชิงลึกมากกว่า

ดังนั้น การเลือก จำนวนของกลุ่มตัวอย่างเพื่อเก็บข้อมูล จึงมีความสำคัญ     หลักการทั่วไป จะทำการแบ่ง ประชากร เป็นกลุ่มๆ ตาม คุณสมบัติข้างต้น  แล้วจึง ทำการเลือก กลุ่มตัวอย่างจากแต่ละกลุ่ม ที่มีขนาด 30% ของจำนวนประชากรของแต่ละกลุ่ม  แต่หาก กลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วย คนแค่ สองคน  หรือ แค่คนเดียว ก็ให้เลือก สัมภาษณ์ทั้งหมดที่มีอยู่

การกำหนดคำถาม หรือ สิ่งที่ต้องการรู้ จากการเก็บข้อมูล   ข้างล่างนี้ เป็นตัวอย่างของ หัวข้อ ที่ควรหาคำตอบมา เพื่อที่จะทำให้เรา เข้าใจภาพรวมหรือสถานการณ์ในปัจจุบัน ของ ปัญหา หรือ ระบบ ที่เราสนใจ

1.ให้ลองพิจารณา ถึง เหตุการณ์ หรือ อะไรก็ตามที่เกิดขึ้น ที่เกี่ยวกับปัญหา หรือ ระบบที่สนใจ จากอดีต (ย้อนหลังไป จนถึง ช่วงที่ ก่อนที่ปัญหาที่เราสนใจ เริ่มเกิดขึ้น) จนถึง ปัจจุบัน   จากนั้น ลองดูว่า  จากสิ่งที่เกิดขึ้นทั้งหมด มี รูปแบบ หรือ โครงสร้างความสัมพันธ์ หรือ รูปแบบการตัดสินใจ อะไร ที่ เราสามารถสังเกตุเห็นได้ไหม

2.ในกรณี ที่เราสามารถสังเกตุเห็นรูปแบบ อะไรก็ตาม จากเรื่องที่เราสนใจ  ให้ลองพิจารณาว่า รูปแบบที่สังเกตุเห็นนั้น มี ลักษณะดังต่อไปนี้ไหม

การเปลี่ยนแปลงที่ขึ้นๆลงๆ เป็น ช่วงๆ

การเปลี่ยนแปลง เป็นรูป ตัว S (การเปลี่ยนแปลงที่เพิ่มขึ้นในช่วงเริ่มต้น แล้วจึง หยุดการเพิ่มระยะหนึ่ง จากนั้นจึง เพิ่มขึ้นอีกครั้ง)

การเปลี่ยนแปลง ที่ เพิ่มขึ้น อย่างรวดเร็ว อย่างต่อเนื่อง

การที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลง

การที่มีการเปลี่ยนแปลงโดยการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว แล้วจึง ลดลง ทันที

3.เขียน อธิบาย ปัญหา ที่ สนใจ โดย ใช้ คำถาม “ทำไม” ดังต้วอย่างข้างล่าง

ทำไม จำนวนกวางถึงยังลดลง ทั้งๆที่ เราได้ ลดจำนวน สัตว์ผู้ล่า ในบริเวณนั้นแล้ว

4.อธิบายถึง สิ่งที่เกิดขึ้นมา ก่อน ปัญหา ที่สนใจนี้ จะเกิดขึ้น (ถ้ามี ให้อธิบายความพยายามที่จะแก้ปัญหา ในอดีต มาด้วย โดยให้บอกว่า ทำอะไร  ใครทำ และ ผลออกมาเป็นอย่างไร)

5..ในปัญหา หรือ ระบบที่สนใจ   ผู้ที่ได้รับผล ทำอย่างไร เพื่อให้ สามารถดำเนินงาน หรือ อยู่กับปัญหานี้ได้   

6.ในมุมมอง ของผู้ที่มีอำนาจในการตัดสินใจ เพื่อ แก้ปัญหานี้   มุมมองของเขาต่อปัญหานี้เป็นอย่างไร   เขาเห็นปัจจัยอะไรบ้างในปัญหานี้ 

7.ในมุมมอง ของ บุคคลอื่นๆ รวมถึง คนที่ได้รับผลโดยตรง หรือ โดยอ้อม จากปัญหานี้ มุมมอง ความคิด ของพวกเขากับปัญหานี้เป็นอย่างไร   ปัจจัยอะไร ที่มีความสัมคัญต่อพวกเขา 

8.ปัญหานี้ ส่งผลโดยตรง ให้ เกิดอะไรบ้าง  และ โดยอ้อม ให้เกิดอะไรบ้าง

9.ส่วนไหนของปัญหานี้ ที่ เกิดมาจาก องค์กร หรือ ชุมชน ของเรา หรือ ที่องค์กรของเราสามารถจัดการได้ด้วยตัวเอง    ส่วนไหนของปัญหา ที่ ตัวเราเอง สามารถจัดได้ ด้วยตัวเอง

10.ตัวเราเอง หรือ ตัวองค์กรของเรา นั้น ได้มีส่วน ที่ทำให้เกิด หรือ ส่งเสริม ปัญหาที่สนใจนี้ อย่างไรบ้าง ในด้านใดบ้าง   ผ่าน  การพูด   การทำอะไรก็ตาม หรือ การคิด

11.เป้าหมายของระบบที่ สนใจ หรือ ผลลัพธ์ที่จะได้จากการแก้ปัญหาที่สนใจ คืออะไร    สิ่งนี้  เป็น สิ่งที่ คนที่เกี่ยวข้อง ต้องการจริงหรือไม่    หากไม่ใช่  แล้ว มันต่างกันอย่างไร

การวิเคราะห์ ข้อมูลที่ได้เก็บมา เพื่อหารูปแบบ ในกลุ่มข้อมูล

(ผลที่ได้ คือ ตัวแปร ของปัญหานั้นๆ  และจุดที่น่าสนใจ ในปัญหา)

1.ให้พิจารณาหา สิ่งที่ น่าสงสัย  สิ่งที่ดูสับสน  และ หรือ ข้อมูลที่ดูขัดแย้งกัน จากข้อมูลที่ได้จาก ผู้ที่ถูกสัมภาษณ์ คนละคนกัน

2.ให้พยายามดู สิ่งเห็นได้จาก การวัดตัวแปรที่เก็บเป็นค่า ที่วัดได้   กับ สิ่งที่คนที่เกี่ยวข้องกับปัญหา เข้าใจ  ว่าตรงกัน หรือ แตกต่างกันอย่างไร

3.ให้ทำการ มองหา ตัวแปรหลัก ซึ่ง จะเป็นปัจจัยหลักต่อ ความสำเร็จของระบบ หรือ เป็นปัจจัยหลักในการแก้ปัญหา

4.ให้มองหาความสัมพันธ์หลัก ของ ตัวแปรต่างใน เรื่องที่ ได้มา